Dinh dưỡng cho làn da: vai trò của vitamin và khoáng chất

DINH DƯỠNG CHO LÀN DA: VAI TRÒ CỦA VITAMIN VÀ KHOÁNG CHẤT

1. 1. Giới thiệu

1.1 Làn da khỏe mạnh – thước đo vẻ đẹp và sức sống

Làn da trẻ trung, mịn màng luôn là biểu tượng sắc đẹp vượt thời gian. Ngành công nghiệp chăm sóc da toàn cầu đạt 149,4 tỷ USD vào năm 2024, cùng 12 tỷ USD cho các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng cho da. Bên cạnh đó, hơn 25 triệu ca thẩm mỹ xâm lấn tối thiểu được thực hiện trong năm 2023.

1.2 Hạn chế của các biện pháp chăm sóc da truyền thống và xu hướng chăm sóc da toàn diện

Kem chống nắng là phương pháp phổ biến chống ung thư da, nhưng nhiều thành phần hóa học (oxybenzon, octocrylen, paraben) có thể ảnh hưởng nội tiết và tiềm ẩn nguy cơ độc tính. Hơn nữa, không giống hệ tiêu hóa được thiết kế để hấp thu dinh dưỡng, da chỉ hấp thu được một số hoạt chất nhất định, tùy thuộc kích thước phân tử và đặc tính hóa lý. Nên việc nuôi dưỡng từ bên trong thông qua chế độ ăn uống khoa học đang trở thành hướng tiếp cận an toàn và bền vững hơn.

Da liễu dinh dưỡng là lĩnh vực nghiên cứu mối liên hệ giữa chế độ ăn và sức khỏe làn da. Dù người tiêu dùng ngày càng quan tâm, ứng dụng thực tế trong da liễu vẫn còn hạn chế.

1.3 Trục Ruột – Da: mối liên hệ từ bên trong

Khái niệm “trục Ruột – Da” chỉ ra rằng vi khuẩn đường ruột tạo ra các chất chuyển hóa có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh da. Một chế độ ăn kém lành mạnh dễ gây mất cân bằng vi sinh, dẫn đến mụn, viêm hoặc khô sạm da. Ngược lại, chế độ ăn giàu thực phẩm tự nhiên bổ sung đủ vitamin, khoáng chất cần thiết giúp cân bằng hệ vi sinh và tăng cường sức khỏe làn da từ bên trong.

2. 2. Vai trò của dinh dưỡng đối với sức khỏe làn da

2.1 Vitamin A và carotenoid

Vitamin A giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, hỗ trợ tái tạo tế bào và làm lành vết thương nhanh hơn. Thiếu vitamin A có thể dẫn đến viêm da dị ứng và chậm lành sẹo. Các dẫn xuất retinoid còn được sử dụng rộng rãi trong da liễu để giảm nếp nhăn, giảm lão hóa và làm đều màu da.

Carotenoid là nhóm phytonutrient có trong rau củ quả, bao gồm β-caroten, lycopen, lutein và zeaxanthin.

• β-caroten giúp giảm ban đỏ và tổn thương do tia UV.
• Lycopen (có trong cà chua, dưa hấu, bưởi hồng) giúp giảm oxy hóa và cải thiện độ mịn màng của da.
• Astaxanthin (từ vi sinh vật biển) giúp chống tia UV và làm chậm lão hóa da.
•  

• 

  Hình 1. Các thực phẩm giàu vitamin A

2.2 Vitamin C

Vitamin C là chất chống oxy hóa mạnh, cần thiết cho quá trình tổng hợp collagen và elastin, giúp da đàn hồi và mịn màng. Nó còn ức chế sản sinh melanin, nhờ đó làm đều màu da.

Vitamin C bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV-A và UV-B bằng cách giảm viêm và ngăn ngừa tổn thương tế bào. Dạng uống có hiệu quả hơn bôi ngoài vì vitamin C dễ bị oxy hóa khi tiếp xúc với không khí. Ngoài ra, nó cũng tăng khả năng giữ nước cho lớp biểu bì, giúp da căng bóng tự nhiên.

Hình 2. Các thực phẩm giàu vitamin C

2.3 Vitamin D

Vitamin D được tổng hợp tự nhiên khi da tiếp xúc ánh nắng, từ 7-dehydro-cholesterol. Thiếu vitamin D có thể làm nặng thêm viêm da dị ứng và ảnh hưởng đến quá trình lành vết thương.

Bổ sung vitamin D được chứng minh có hiệu quả trong điều trị bệnh vảy nến, nhờ khả năng giảm viêm và điều hòa miễn dịch. Ngoài ra, vitamin D còn bảo vệ tế bào da khỏi tổn thương ADN do tia UV và tăng cường khả năng đề kháng da với nhiễm trùng.

2.4 Vitamin E

Vitamin E (α-tocopherol) là chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ màng tế bào và collagen khỏi sự tấn công của gốc tự do.

Vitamin E giúp giảm viêm, ngăn thoái hóa collagen và làm chậm quá trình lão hóa da, hỗ trợ điều trị vảy nến, viêm da dị ứng và được chứng minh là có hiệu quả làm chậm sự phát triển của ung thư da cũng như cải thiện cấu trúc biểu bì – trung bì.

2.5 Axit béo thiết yếu

Axit béo giúp duy trì hàng rào bảo vệ da, cân bằng độ ẩm và giảm viêm. Trong đó, hai nhóm quan trọng nhất là omega-6 (ω-6) và omega-3 (ω-3). ω-6 bao gồm axit gamma-linolenic (GLA) và axit arachidonic (AA). ω-3 bao gồm axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA).

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh vai trò của ω-3 trên bệnh nhân viêm da cơ địa và vảy nến. Liều 1,8 g EPA + 1,2 g DHA/ngày giúp giảm ban đỏ. Liều 4 g EPA/ngày có thể giảm tổn thương do tia UV và giảm nguy cơ ung thư da. Thiếu axit linoleic gây khô và bong tróc da, trong khi thiếu GLA làm rối loạn quá trình tái tạo lớp sừng. Bổ sung đủ axit linoleic giúp giảm khô và teo da.

Hình 3. Các thực phẩm giàu ω-3

 2.6 Polyphenol

Polyphenol chất chống oxy hóa có trong trái cây, rau củ, trà xanh, cacao.... Chúng ức chế enzym phá hủy collagen và elastin, giúp duy trì cấu trúc và độ đàn hồi của da. Ngoài ra, polyphenol còn kháng khuẩn, giảm tổn thương oxy hóa và ngăn ngừa nếp nhăn.

Trong đó, flavonoid là nhóm phổ biến nhất:

• Quercetin giúp chống lão hóa do ánh nắng, hỗ trợ lành vết thương và giảm viêm.
• Kaempferol giúp ngăn tổn thương nguyên bào sợi và giảm hình thành gốc tự do => ức chế chuỗi phản ứng viêm.
• Flavanol trong ca cao giúp tăng vi tuần hoàn và lưu thông máu ở lớp hạ bì, giúp da hồng hào, rạng rỡ.

Các chuyên gia khuyến nghị nên bổ sung polyphenol từ thực phẩm tự nhiên.

2.7. Kẽm

Kẽm là đồng yếu tố của nhiều enzym tham gia vào quá trình tái tạo và miễn dịch của da. Thiếu kẽm có thể gây viêm da, khô và chậm lành vết thương.

Kẽm tập trung nhiều ở lớp biểu bì, có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ liền sẹo.

Kẽm oxit là thành phần chính của một số kem chống nắng, giúp hấp thụ và phản xạ tia UV hiệu quả.

Hình 4. Các thực phẩm giàu kẽm

2.8 Đồng

Đồng giúp bảo vệ da khỏi tia UV, đồng thời là yếu tố cần thiết cho sự hình thành collagen và melanin.

Các peptid chứa đồng (như glycyl-histidyl-lysin hoặc γ-glutamyl-cysteinyl-glycin) có khả năng kích thích tái tạo mô, giảm tổn thương oxy hóa và tăng sản xuất yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu, từ đó thúc đẩy quá trình lành thương.

Thiếu đồng có thể khiến da kém đàn hồi và lâu lành.

2.9. Selen

Selen là thành phần của nhiều enzym chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa tổn thương ADN do tia UV. Bổ sung selen được chứng minh là có hiệu quả ở bệnh nhân vảy nến, trong khi thiếu selen có liên quan đến bệnh lí thượng bì bọng nước và ung thư da. Một chiết xuất giàu selen có nguồn gốc từ thực phẩm cho thấy hiệu quả trong việc giảm nếp nhăn và tình trạng lão hóa da nhờ thúc đẩy tổng hợp collagen và tăng sinh nguyên bào sợi.

TÀI LIỆU THAM KHẢO      

Assaf, S., & Kelly, O. (2025). Nutritional Dermatology: Optimizing Dietary Choices for Skin Health. Nutrients, 17(1), 60. https://doi.org/10.3390/nu17010060

Tác giả

Ths. Kim Ngọc Sơn

Ths. Nguyễn Hiếu Minh